Duinoorder Hans Hofhuis is een rechter in ruste, die misschien wel tegen wil en dank met zijn vonnissen in binnen- en buitenland naam heeft gemaakt. Wellicht dat niet iedereen zijn naam kent, maar zijn soms verstrekkende uitspraken waarschijnlijk wel. Zo kwam zijn uitspraak uit 2015 onlangs weer volop in het nieuws toen de rechters in hoger beroep een vonnis van Hans bekrachtigden. Het ging hier om de zaak die duurzaamheidsorganisatie Urgenda met 900 mede-eisers had aangespannen tegen de Staat der Nederlanden met als inzet het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. In zijn vonnis droeg Hans de Staat der Nederlanden op dat deze uitstoot in 2020 25% lager moet zijn ten opzichte van 1990. Van China tot Canada en van Australië tot Argentinië was er belangstelling voor dit vonnis. Hans wil er niet te veel over zeggen, maar voelt zich gesterkt door de recente uitspraak in hoger beroep. Hierdoor kan hij iets vrijer reageren, maar ja een rechter recenseert nooit zijn eigen vonnis. Omdat de staat in cassatie gaat, blijft Hans terughoudend. De zaak is dus nog steeds onder de rechter, dus enige gereserveerdheid is geboden.
Van oorsprong is Hans een Brabander en had hij zo’n beetje in alle hoeken van het land gewoond, gestudeerd of gewerkt totdat hij in 2001 werd benoemd als president van de rechtbank in Den Haag. Omdat de Staat der Nederlanden haar zetel in Den Haag heeft is het traditie, niet voorgeschreven, dat zaken die tegen de staat worden aangespannen behandeld worden in de hofstad.
Als rechter krijg je dan te maken met in het oog springende zaken. Zo oordeelde Hans in de Srebrenica-zaak dat Nederland niet aansprakelijk was en in een andere zaak wees hij een eis om regeringssteun aan de inval in Irak in 2003 te verbieden af.
Nog even komt het Urgendavonnis ter tafel als ik vraag of hij niet vaak het verwijt krijgt dat, zeker met dit vonnis, de rechter op de stoel van de politiek is gaan zitten. Hans wijst erop dat de grondtaak van een rechter is het geven van rechtsbescherming. Ook al is een rechter benoemd, de democratische legitimatie is verankerd in onze grondwet. Bij het vonnissen maakt het niet uit dat de staat de gedaagde is. Bij deze uitspraak woog hij de volkenrechtelijke verplichtingen van Nederland zwaar mee.
Na zijn studie is Hans begonnen als ambtenaar op het departement van staatssecretaris Jan Schaefer (Volkshuisvesting, PvdA) en later werkte hij als assistent van de PvdA-fractie in de Tweede Kamer. In de bijna 40 jaar dat hij rechter was is de rechtspraak zeker geëvolueerd, zo zijn de vonnissen heden ten dage uitgebreider gefundeerd dan toen hij begon. Er wordt ook meer gedaan aan voorlichting, zoals door het aanstellen van persrechters.
We spreken nog even over de werking van de rechterlijke macht en wat te doen als je het als rechter ook niet meer weet. Wel, dat was een echte lekenvraag bedacht ik me achteraf. Een rechter wordt altijd geacht recht te spreken. Bij twijfel wordt de verdachte of gedaagde vrij gesproken. Maar voordat het zo ver is heeft de rechter nog de nodige mogelijkheden om een nader onderzoek te gelasten dan wel andere getuigen of deskundigen te horen.
Als ik de artikelen over Hans bestudeer is het me al snel duidelijk dat hij geen blad voor de mond neemt, dat wil zeggen als het ‘geheim van de raadkamer’ hem dat niet verhindert. Zo heeft hij zich kritisch uitgelaten over de interne gerichtheid van de rechtspraak, de levenslange benoemingen van rechters, rechterlijke dwalingen enz. Hij is zo gezegd ‘recht door zee’.
We praten nog even door over de wijze waarop vonnissen worden geschreven, het benoemingenbeleid van rechters bij de Nederlandse Hoge Raad en de controversiële wijze waarop de Amerikaanse rechters van de Supreme Court voor het voetlicht komen. Overigens benoemt het Nederlandse parlement evenals de Amerikaanse senaat de hoogste rechters van het land, zij het dat de Nederlandse Hoge Raad zelf met drie voordrachten komt en in de VS de President 1 naam presenteert. Tot slot staan we nog even stil bij ‘De rijdende rechter’ en ‘Meester Frank Visser doet uitspraak’. Hans heeft respect voor zowel mr. Frank Visser als mr. John Reid, ookal moet men het in de dagelijkse praktijk met minder middelen en tijd doen.
Als het gekund had, had Hans nog best een paar jaar langer rechter willen blijven want het is een fantastisch vak.
Bovenstaand artikel is geschreven voor het wijkblad ‘Het Lopend Vuurtje”.
Michael Toorop