Op een uit 1938 stammende gevel aan de Koningin Emmakade prijkt een bordje ‘Vereniging Onbeperkt Lezen’. Geïntrigeerd door de vraag wat de achtergrond van deze vereniging is, maakte ik een afspraak met René Vink en Monique Oudshoorn – van Egmond van ‘Onbeperkt Lezen’.
De vereniging is de belangenbehartiger voor mensen voor wie het lezen van een gedrukt boek of tekst moeilijk of onmogelijk is vanwege een visuele beperking, dyslexie, afasie of een andere beperking. Het uiteindelijke doel is dat iedereen met een leesbeperking onbeperkt kan lezen zonder of met zo weinig mogelijk tussenkomst van anderen.
De vereniging telt ongeveer 2000 leden en heeft een zeskoppig bestuur, tal van werkgroepen en twee vaste krachten in de personen van René en Monique. Het hart van de in 1894 opgerichte vereniging zijn de braillelezers.
Braille is bijzonder belangrijk voor blinden en slechtzienden om bijvoorbeeld een taal te kunnen leren, want alleen met luisteren lukt dat nooit volledig.
In 2007 vestigde de vereniging zich in Duinoord. Het pand aan de Koningin Emmakade was gunstig gelegen, omdat de bus en tram voor de deur stoppen. Visueel gehandicapten kunnen zo vanaf het Centraal Station naar het pand komen voor vergaderingen, seminars en andere bijeenkomsten. De gemeente heeft nog geprobeerd om mee te werken aan de bereikbaarheid van het pand door markeringen op straat aan te brengen zodat eenieder de weg kan vinden. Helaas is dat niet echt gelukt. Wie de witte ribbels op straat ziet, merkt dat ze zeer onlogisch lopen. Een van de ribbelpaden loopt zelfs dood tegen de gevel van de buren (zie foto). Tja, verzucht René, we halen nu alle gasten op vanaf de bus- of tramhalte zelf, ook geen probleem. Het kruispunt is ook lastig, omdat het niet recht loopt en voor een visueel gehandicapte is een begrip als de straat schuin oversteken onwerkbaar.
Er zijn onvoldoende statistieken voorhanden over het aantal blinden en zeer slechtzienden in Nederland, maar de schatting is dat het er ongeveer 30.000 zijn. Waarschijnlijk hebben 300.000 mensen een hinderlijke visuele beperking. Het aantal loopt steeds meer op naarmate de bevolking vergrijst, echter het aantal jongeren dat blind of slechtziend is loopt gelukkig terug door de voortschrijdende medische wetenschap.
De vereniging richt zich op braille,
gesproken boeken, boeken met grote lettertypen en digitale teksten. Door de
technologische ontwikkeling zijn er steeds meer mogelijkheden voor
blinden en slechtzienden. Zoals door gebruik van apps op de digitale telefoon,
brailleregels op het toetsenbord en voorleesfuncties op de smartphone, pad of
computer. Ze werkt dan ook graag mee aan technische en on-line innovaties en
ten slotte lobbyt zij bij de overheid en bedrijven ten behoeve van haar
doelgroep.
Voor ons op tafel liggen tal van brochures, boekjes en daisy-roms. Een Daisy-rom ziet er hetzelfde uit als een gewone cd, maar biedt een aantal grote voordelen ten opzichte van de reguliere CD. Zou je een luisterboek op een gewone CD’s branden, dan heb je er vaak een paar nodig. Bij de Daisy-rom past een heel luisterboek op één schijfje. Bovendien is de geluidskwaliteit beter, kan het geluid langzamer of sneller worden afgespeeld en kan men veel eenvoudiger navigeren door de inhoudsopgave, hoofdstukken en pagina’s. Ook niet onbelangrijk is de bladwijzer functie zodat men altijd weet waar men in het boek gebleven is.
Het wordt me al snel duidelijk dat er veel meer komt kijken bij het produceren van de hulpmiddelen dan je zou verwachten. Zo kent het gebruikelijke luisterboek geen gesproken tekst over de kaft. Ook worden er bij commerciële versies wel eens passages weggelaten om het behapbaarder te maken, iets wat bij de bewerking voor blinden en slechtzienden ondenkbaar zou zijn.
Er is veel werk aan de winkel. Monique is ook voorzitter van de Braille Autoriteit. Organisaties die in Nederland en Vlaanderen betrokken zijn bij het lezen, produceren en onderwijzen van braille werken samen in de braille-autoriteit om bijvoorbeeld een braillestandaard te ontwikkelen en te onderhouden. Braille is een levende schrijfwijze en door de nieuwe woorden in ons taalgebruik evolueert het steeds. Daar komt bij dat braille op papier gebruikt maakt van zes puntjes, maar bij digitaal gebruik over acht puntjes kan beschikken. Hierdoor worden de gebruiksmogelijkheden oneindig veel groter. Niet alleen letters en woorden, maar ook emoticons kunnen door braille ondervangen worden.
Kinderen met een visuele beperking worden goed opgevangen op en begeleid door scholen. Het is de groep senioren die extra aandacht verdient. Soms weet men dat men op termijn zeer slechtziend of misschien wel blind gaat worden en dan is het verstandig zich voor te bereiden. Zo heeft de vereniging een prachtige brochure ontwikkeld die ‘Onderweg naar braille’ heet. Men kan dan rustig uitproberen of men affiniteit heeft met het brailleschrift.
Braille hoeft niet meteen te beteken dat men hele boeken of kranten moet gaan lezen in braille, het kan ook een hulp zijn in huis. Al was het alleen maar door bijvoorbeeld de kruidenpotjes te voorzien van braille etiketten.
Wellicht dat de wijkbibliotheek een rol kan spelen bij het opsporen en helpen van ouderen met een visuele beperking, want zonder hulp kan het zijn dat men vereenzaamt.
Bovenstaand artikel is geschreven voor het wijkblad ‘Het Lopend Vuurtje”.
Michael Toorop