Na de forse herstructurering van het Turkse politieke bestel en de versteviging van de macht van de zittende president Erdogan, blijft de Turkse munt – de Lira – verder afglijden. De regende AK partij (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling) mag dan wel denken dat alleen zij Turkije uit het slob kunnen halen en dat alle tegenspoed het gevolg is van de mislukte staatsgreep in 2016 en de bemoeienissen van de VS, maar buitenlandse investeerders denken daar toch anders over.
In de eerste plaats is machtsconcentratie zelden een recept voor economisch succes. De trias politica, onafhankelijke monetaire autoriteiten en de scheiding van kerk en staat dragen bij tot een succesvol ondernemingsklimaat en het vertrouwen van de investeerders. Het wegebbende vertrouwen schaadt de Turkse valuta al geruime tijd. Alleen in de week van 6 augustus daalde de munt al meer dan 20% ten op zichten van de US dollar, waardoor de waardedaling al op 50% in 12 maanden komt.
Het wegebbende vertrouwen, een inflatie van 15,9%, hoge schuldenlasten, een oplopend tekort op de betalingsbalans en de ruzie met de Verenigde Staten is het recept voor rampspoed. Daar komt ook nog eens bij dat de Turkse reserves van buitenlandse valuta absoluut niet toereikend zijn om de lira te verdedigen.
De anderhalf jaar durende detentie van de Amerikaanse predikant Andrew Brunson heeft inmiddels geleid tot spanningen tussen de NAVO-bondgenoten Turkije en de VS. De eerste sancties zijn een feit en de angst bestaat dat dit zal escaleren. Die angst kan de president niet wegnemen door te stellen dat de VS weliswaar de dollar hebben, maar Turkije het Turkse volk en hun God.
Terwijl de Turkse President dit onlangs riep en zijn landgenoten aanmoedigde om al hun dollars, euro’s en goud om te zetten in lira’s, verdubbelde President Trump met 1 tweet de importtarieven op o.a. Turks staal en aluminium. Het gevolg was weer een instant koersdaling van de lira.
De koers van de dollar loopt langzaam maar zeker op en door de verwachte Amerikaanse rentestijgingen dit en volgend jaar zal de dollarkoers ten opzichte van de geplaagde lira verder kunnen stijgen. Turkije heeft veel geld in dollars geleend en moeten dus met lede ogen toezien dat hun schulden in liras uitgedrukt dagelijks fors stijgen. Niet alleen het Turkse bedrijfsleven, maar ook de overheid heeft substantiële leningen uitstaan. De schatting is dat ongeveer de helft van die schulden luiden van sterke buitenlandse valuta. Om de koersdaling van de lira te stuiten en de inflatie te bestrijden is dit jaar de rente al bijna verdubbeld. De hoge rente schaadt het economische herstel in Turkije.
Door de macht van de president is het maar zeer de vraag of de centrale bank wel de stappen kan en durft te nemen die nodig zijn om de exploderende inflatie agressiever te beteugelen. Ook de Turkse minister van Financiën heeft wel zeer nauwe banden met de President, hij is namelijk zijn schoonzoon.
De onrust op de Turkse financiële markten trekt o.a. de euro met zich mee. Er bestaat namelijk bezorgdheid over de mate waarin Europese banken financieel zijn blootgesteld aan Turkije.
De verkiezingen en referenda van de laatste jaren – allen gericht om de macht van de AK partij en met name haar sterke man Erdogan te verankeren – heeft veel geld gekost aan economische stimuleringsmaatregelen. Er werd bovenmatig geleend om met geld te kunnen strooien en de rente werd kunstmatig laag gehouden om dit te faciliteren.
Behalve een overeenkomst te sluiten met Trump, kan Ergodan de rente forser verhogen en/of het IMF om hulp vragen. Voor alle drie te componenten lijkt het nog te vroeg. Er wordt wild om zich heengeslagen en er gaan zelfs stemmen op om Amerikaanse producten te boycotten en Amerikaanse bases te sluiten. De Turken spreken van een economische oorlogsverklaring en schuiven iedere economische tegenvaller met gemak in de schoenen van Amerika. Misschien is de ruzie met de VS weliswaar de laatste druppel, maar het Turkse monetaire beleid is de oorzaak.
Trump schept er misschien wel een satanisch genoegen in dat hij Turkije met een enkele tweet op de knieën kan dwingen en uiteindelijk dominee Andrew Brunson daardoor vrij kan krijgen, maar de kosten kunnen wel eens hoog uitpakken. Een te sterke dollar schaadt namelijk weer de Amerikaanse export. Bovendien heeft de VS baat bij een groeiende wereldeconomie, het is namelijk geen economische eiland en wil graag $ 1400 miljard – of liever nog meer – blijven exporteren.
Michael Toorop